Waarom zijn we verslaafd? Kunnen we onszelf wapenen tegen die drang naar meer, wat het ook moge zijn: suiker, gaming, pornografie, roken, drugs, alcohol, social media,… Kortom, Wat is dopamine? Hoe werkt? En welke rol speelt voeding hier?

Transcriptie

Luck (00:00:03) – Welkom bij het derde seizoen van Beetweters Een seizoen waarbij we nog verder, dieper en breder op zoek gaan naar een complete levensstijl. We gaan niet alleen op zoek naar gezonde voeding, maar naar zoveel meer. We willen alle lagen en alle facetten ontdekken met nog meer informatie, nog meer gasten en nog betere informatie. Welkom bij Beetweters!

Luck (00:00:29) – Beste luisteraar, ik beloof jou dat dit een hele, hele bijzondere aflevering wordt. Ik had al heel graag en heel lang, da’s waar hé Sven, het over dit onderwerp willen hebben.

Sven (00:00:40) – Ja dat klopt. Ik bedoel als de microfoons uit staan al een aantal keer over gehad.

Luck (00:00:46) – Ja en toch hebben we dat altijd een beetje gemeden.

Sven (00:00:48) – Ja klopt.

Luck (00:00:49) – Ik wil er al heel lang iets over vertellen omdat heel veel mensen van dit onderwerp al gehoord hebben, maar omdat er heel weinig mensen het fijne van kennen. En met wie kunnen we dat beter doen? Vandaag met dokter Bart, want die is er weeral bij. Dag dokter.

Bart (00:01:04) – Daag. Bedankt dat ik er ook weer mag bij zijn.

Luck (00:01:06) – Ja maar we hebben jou nodig hé.

Bart (00:01:08) – Wel, ik zal proberen een beetje te helpen. ‘T Is allemaal wat nieuw voor mij natuurlijk.

Luck (00:01:12) – Ik kijk er naar uit, naar deze aflevering die over dopamine gaat. Want iedereen kent het en het zou wel eens heel veel kunnen verklaren. En dan spreek ik even vanuit mijn eigen standpunt. Ik zal de introductie doen. Heel veel verslavingen zijn genant en heel veel mensen willen er niet over praten en geven het moeilijk toe. Bijvoorbeeld, ik heb heel lang last gehad van een koekjes verslaving. Zoet. En dan dacht ik van oh, hoe geraak ik hier ooit van af? En dat is eigenlijk nog de gemakkelijkste. Want laten we alles maar meteen op een hoop gooien. Bij het onderwerp hadden we het vandaag gaan over hebben. Daar hoort ook gaming bij. Daar hoort ook een pornografie verslaving bij. Daar hoort ook roken bij, alcohol, seks, enfin alles waar je verslaafd kan aan geraken. En dan heb ik het nog niet over de drugs gehad.

Sven (00:01:54) – Allemaal allemaal jouw verslavingen, Luck?

Luck (00:01:56) – Nee, dat zijn gelukkig niet mijn verslavingen, maar die hebben allemaal wel te maken met dopamine.

Bart (00:02:02) – Luck, dat heb je wel goed gedaan.

Luck (00:02:04) – En ik voel het meteen. Voel je dopamine, kan je dat werkelijk voelen?

Bart (00:02:09) – Het gevoel dat je krijgt? Het gelukzalig gevoel dat jij krijgt na een compliment. Ja, dat is wel de dopamine die het doet.

Luck (00:02:17) – Ah, en is dat dan ook het effect wat andere mensen willen bereiken met de zaken die we net hebben opgenoemd? Dat gelukzalig makend gevoel?

Bart (00:02:24) – Dat kan er voor gebruikt worden. Ja, je kan eigenlijk bij andere mensen kan je eigenlijk dopamine opwekken, zoals ook alle andere hormonen of andere signaalstoffen. Want wat is dopamine eigenlijk? Sven?

Sven (00:02:38) – Dopamine is bij mijn weten een neurotransmitter, de neurotransmitter, want het is de neurotransmitter waar wij allemaal naar streven. Maar een van de redenen waarom dat we dat we dit onderwerp al lang uit de weg gegaan zijn. Luck is omdat we ‘t eventjes niet over voeding hebben hier. Ik hoop dat we dat zo meteen wel dan maar dus als het gaat over neurotransmitters dan kaats ik even de bal terug naar jou, dokter. Kan jij ons de uitleg geven wat een neurotransmitter precies is?

Bart (00:03:04) – Absoluut. Een neurotransmitter is eigenlijk een stof die een signaal geeft. We hebben twee soorten signaalstoffen. Dat zijn de neurotransmitters en dat zijn de hormonen. Dat zijn eigenlijk stoffen die ergens in ons lichaam een signaal doorgeven. En in ons lichaam zijn dat hormonen. En in onze hersenen of zenuwen zijn dat neurotransmitters. Dus als er een zenuwcel eindigt en overgaat in een volgende zenuwcel zoals in de hersenen. Dan is het doorgeven van informatie gebeurt dan door signaalstoffen die we dan neurotransmitters noemen en naargelang welk van die stofjes dat dan vrijkomt, krijgt de volgende zenuwcel een ander gevoel. Da’s kort door de bocht gezegd. En in ons lichaam werken soms dezelfde stoffen en soms andere stoffen. Uhm, als hormoon die in de hersenen als neurotransmitter werken.

Luck (00:03:57) – Er bestaan trouwens hele goeie films die dat uitleggen. “What the bleep do we know”. De film is twintig jaar oud, maar die legt heel goed uit wat een neurotransmitter doet in het lichaam en hoe het werkt.

Bart (00:04:06) – Wel, misschien kunnen we als voorbeeld van signaalstoffen en hormonen of boodschappers stoffen. Dat zie je soms ook, spreken over hormonen die we kennen. Welke hormonen Luck, ken jij zo zelf? Als je zelf denkt aan hormonen?

Luck (00:04:20) – Geen idee.

Bart (00:04:21) – Ken je adrenaline? Of noradrenaline?

Luck (00:04:23) – Oh ja ja.

Bart (00:04:24) – Dat is eigenlijk een stof adrenaline die veel mensen kennen. En wat doet adrenaline eigenlijk?

Luck (00:04:30) – Dat jaagt mijn bloed sneller door mijn aderen of ik heb het gevoel dat dat dan sneller door mijn aderen gaat.

Bart (00:04:35) – Absoluut. Adrenaline is een stof die gemaakt wordt in ons lichaam om ons op te jagen. Letterlijk. En daar gaat onze zenuwen dan in alert zitten als er gevaar is of als we opgewonden zijn. Alleen adrenaline zelf heeft eigenlijk niet echt een lading van een gevoel. Je kunt bij mensen adrenaline inspuiten. Daar doen we soms als als dokter. En dan zijn die mensen ineens heel opgejaagd. Maar dat wil niet zeggen dat die één of andere emotie daarbij voelen. Terwijl bij dopamine is dat wel zo. Als je dopamine in je hersenen maakt als neurotransmitter, dan geeft dat een bepaald gevoel. En welk gevoel is dat dan? Dat is eigenlijk een gevoel van content zijn omdat je iets bereikt hebt of het gevoel dat iemand jou beloont. Dat dat iemand een duim opsteekt zoals ik nu bij jou doe. Dat gevoel. Dat is eigenlijk het gevoel van dopamine. Dus dopamine is eigenlijk een beetje een beloning voor je hersenen.

Luck (00:05:29) – En dat gevoel is absoluut verslavend neem ik aan. Kan verslavend zijn.

Bart (00:05:33) – Wel, dopamine is volgens mij het meest verslavende stofje dat we zelf maken.

Sven (00:05:38) – Het is volgens mij ook de stof waar we allemaal continu naar op zoek zijn. Ja, beloning. Het goed gevoel. Dat is datgene wat we allemaal willen. En ik denk dat wij constant naar beloning en goede gevoelens op zoek zijn. En dat is evolutionair bepaald ook zo dat alle zaken die ons overleven, evolutionair gezien dan, gingen bevorderen dat daar dan dopamine voor aangemaakt werd. En dan dan kijk ik naar naar zaken zoals bijvoorbeeld voeding. Het is dus vetrijke voeding en suikerrijke voeding omdat er heel veel energie in zat. En evolutionair gezien was er vroeger energie tekort. En dus als we die voeding gingen eten, dan gingen we een beloning stof in onze hersenen krijgen waardoor dat we dan zoveel mogelijk gingen eten en terug naar die specifieke voeding op zoek gingen.

Bart (00:06:26) – Absoluut. Dopamine is de beloning signaal stof in onze hersenen. Ja, ik noem dat eigenlijk liever het belonings hormoon. Dat is niet echt een hormoon, maar ik verspreekt me daar soms in. Het is eigenlijk een neurotransmitter, maar het is de stof die gemaakt wordt om ons te belonen en om ons te stimuleren om dingen te doen om onze overleving te verbeteren. Een andere stof die heel veel mensen kennen is morfine. Ik neem aan dat jullie dat kennen. Morfine is gekend als zijnde een pijnstiller dat we toedienen, maar ook als een drugs. En in onze hersenen worden endorfines gemaakt. Dat zijn stoffen die een werking als morfine hebben en zowel de endorfines als de dopamine zijn eigenlijk alle twee heel heel verslavend. En die twee stoffen zijn samen gemaakt om onze overleving te garanderen. Bij endorfines is dat vooral om de pijn te stillen. En bij dopamine is dat vooral om u te motiveren om dingen te doen. En die twee, die zijn trouwens heel goed met elkaar verbonden. Want als je endorfines aanmaakt, dan ga je automatisch ook dopamine aanmaken. En dat maakt eigenlijk een heel, heel sterke verslaving. Want die twee stoffen samen, die zijn super verslavend.

Luck (00:07:35) – Mag ik even teruggrijpen naar het verhaal van Sven daarnet. In de oertijd waren er volgens mij veel minder middelen en veel minder voedingsstoffen te vinden dan de dag van vandaag. Bestaat er dan een wezenlijk verschil tussen de dopamine die toen werd aangemaakt en de dopamine die vandaag de dag wordt aangemaakt?

Sven (00:07:51) – Ik denk dat dopamine nog altijd dopamine is. Het enige probleem is dat. Vroeger waren voedingsmiddelen schaars. Ik geef maar het voorbeeld van suiker, als we kijken waar zit suiker in natuurlijke vormen in, dan is dat fruit en honing en dat zijn de enige zaken die in de natuur zoet zijn. En die waren niet altijd overal beschikbaar. Dus bijvoorbeeld hier. Wanneer hebben we fruit? Ja, dat is nu. En nu hebben we appelen. We hebben peren. We hebben het rijpe fruit, die suiker, die koolhydraten. Aflevering één en twee, dat weet je nog wel, Luck. Dat is een speciale vorm van energie. We konden er niet zo heel veel van opslaan en dat is de energie die daar we gaan gebruiken voor bijvoorbeeld bij stresssituaties. Dus die was schaars en als we die dan gingen vinden en we gingen die eten, ja dan wordt er dopamine vrijgegeven om eigenlijk te zeggen tegen ons lichaam; eet daar zo veel mogelijk van en de volgende keer dat je dat ziet, ga daar terug van eten, want dat heeft daar was dus een overlevingsstragie aan gekoppeld. Diezelfde dopamine hebben we nu nog, wordt nog altijd vrijgemaakt wanneer we bijvoorbeeld suiker gaan eten. Alleen is nu suiker niet meer schaars, maar in overvloed. Met als gevolg dat we, onze hersenen, nog altijd op dezelfde manier gaan reageren en zegt van ja als een keer dat er zoet binnenkomt, blijf eten want, onze hersenen zijn nog niet getraind in dat er hongersnood is en schaarste en niet overal suiker te vinden is. Dus de suiker is een voorbeeld van hoe dat dopamine kan geproduceerd worden en waardoor dat nu zaken misgaan.

Luck (00:09:21) – Toen was het schaars, zeg je. De dag van vandaag geraken wij toch overprikkeld. Want iedereen die een hongerke heeft, die grijpt meteen naar een snack in de namiddag. Ook al hebben we drie keer per dag een voeding, daar waar dat dat in die oertijd helemaal niet zo was.

Sven (00:09:33) – Ja klopt en dat is dat is één van de problemen denk ik. Ook bij voeding. Wanneer mensen komen, ik moet gewicht verliezen of wanneer dat artsen zeggen van kijk we zien bepaalde zaken bijvoorbeeld pre diabetes, of hoge cholesterol waarden of andere zaken. Je zou iets aan je voeding moeten doen. Meeste mensen weten dat wel. Meeste mensen horen dat liever niet. Waarom niet? Omdat ze dan bepaalde voedingsmiddelen moeten weglaten. Het zijn die voedingsmiddelen die dat we graag eten, omdat we daar voor beloond worden. En dan is dat gigantisch moeilijk om dat weg te laten, want onze beloning valt weg. Iedereen weet wel van dat koekje is niet zo goed. Of dat voedingsmiddelen of die dranken of die cola is niet zo goed. Waarom schakelen we over. Waarom zijn de light dranken zo’n succes geweest? We hebben minder suiker, maar we hebben nog altijd wel dezelfde zoete smaak. En het is die zoete smaak die nog altijd ook wel voor datzelfde gevoel in onze hersenen zorgt. Ook al zit er dan geen suiker meer in. Waardoor dat we nog altijd de drang naar zoet blijft. En als mensen dat moeten weglaten, dan gaan ze van alle manieren verzinnen om dat toch maar niet te moeten doen, want die beloning valt weg. Waarom eten we niet graag groenten? Ja, omdat er geen beloning stoffen worden gecreëerd in onze hersenen en bij suiker wel.

Luck (00:10:50) – En laten we eerlijk zijn, iedereen heeft al wel eens geprobeerd om een paar kilo’s te verliezen. De eerste twee dagen gaat dat heel goed, maar vanaf de derde dag begint het al te slabakken, Krijgen we de cravings, beginnen we te snakken naar en dan is het waarschijnlijk na een week omzeep.

Sven (00:11:03) – Ja, ja, heel vaak.

Luck (00:11:05) – En dan heb het alleen nog maar over zoet gehad, want we zijn de aflevering begonnen met te vertellen dat die dopamine veroorzaakt wordt door verschillende verslavingen.

Sven (00:11:12) – Ja, ik denk dat is niet alleen voeding, dat nu in overvloed er is. Ook alle andere zaken die er vroeger niet waren, zijn nu in overvloed. En ik heb daarstraks de dokter horen zeggen; adrenaline was de stof die dat zowel als hormoon als neurotransmitter wordt gebruikt. Wat is daar de link dan tussen de adrenaline en de dopamine?

Bart (00:11:33) – Wel eigenlijk in het lichaam gaat niks verloren he Sven. Dopamine is eigenlijk een voorloper stof van adrenaline en noradrenaline. Dus in ons lichaam maak je bepaalde stoffen aan en dopamine wordt ook weer gemaakt van andere stoffen die we dan eten en die worden omgezet in andere hormonen of andere signaalstoffen. En zo wordt dopamine omgezet in noradrenaline en noradrenaline wordt omgezet in adrenaline. Dus daar is wel een sterke link.

Sven (00:11:57) – Dus wanneer men dan een drang heeft naar adrenaline en bijvoorbeeld zaken activiteiten en ik denk nu aan; ah we gaan bungeejumpen, dan wordt er als je daarvan een brug springt heel veel adrenaline aangemaakt, want dat is een enorme stress voor de lichaam. Gewoon de gedachte alleen al zorgt bij mij voor enorm veel stress. Dat is adrenaline. Wanneer je daar dan zou uit springen en dan gaat er dus ook dopamine geproduceerd worden.

Bart (00:12:20) – Eigenlijk krijg je dan een volledige cocktail van alles. Ik heb het eigenlijk wel gedaan. Ik ben in Griekenland eens van een berg gesprongen met zo’n parachute en ik moet zeggen de thrill die je dan krijgt, dat is ongelooflijk. Dan gaan al je hormonen tegelijk werken en dan krijg je dus echt net een cocktail binnen. En eigenlijk dat je in een cocktailbar een beste cocktail wilt. Wel, ik zou zeggen Sven laat ons samen is van zo een berg spingen.

Sven (00:12:43) – Uh nee, ik denk dat ik wel andere manieren kan vinden om mijn dopamine te verhogen en het wordt bij mij niet gelinkt aan plezier. Dus ook al zullen er dan dopamine geproduceerd wordt, ik denk dat er bij mij een te veel aan dopamine gaat geproduceerd worden, waardoor dat dan ook weer misgaat. Want te veel aan dopamine kan dan ook?

Bart (00:13:00) – Ja maar ik zie jou. En ik denk dan altijd Sven, dat is een echte wielrenner. En wielrenners, dat zijn echt de harde diehards. Dat zijn de mensen die er altijd voor gaan en ik vertel aan mijn patiënten soms over het dopamine en over adrenaline en over endorfines. En dan leg ik uit stel je hebt een wielrenner en die is al bijna aan de finish en die is zo nog honderd meter. Hij zet zijn laatste sprint in en op dat moment vliegt daar zo een tak in die z’n gezicht. Die krijgt die takken die z’n gezicht, dat doet heel veel pijn, die krijgt dan nog eens een dosis endorfines bij. Dus niet echt maximaal op adrenaline., noradrenaline, dopamine en endorfines te draaien en door die een tak vliegt ie er nog sneller over die finish. En dat is eigenlijk die kracht van die van die hormonen. Maar inderdaad je kan ook wel eens een overdosis hebben, maar de overdosis lijkt mij vooral een probleem. Niet zozeer omdat het een te veel is op een bepaald moment, maar omdat dopamine zo verslavend is. Dopamine is zo verslavend dat je eigenlijk op een bepaald moment niet die mix gaat hebben zoals een wielrenner maar eigenlijk gaat zoeken naar middelen die juist alleen die dopamine geven. En een heel, heel mooi voorbeeld vind ik persoonlijk de gsm’s van tegenwoordig en de gaming. Want die geven eigenlijk rechtstreeks dopamine shoots. Zoals je ziet bij jonge kinderen als je van een jong kind een gsm af neemt waarop die in een spelletje aan het doen is. Dan wordt ie gegarandeerd heel boos. En dat is wat ik noem eigenlijk een delirium van dopamine. Die zijn dopamine stopt plots met maken en die kleine is radeloos. Dus eigenlijk. Die dopamine is zo verslavend dat je, eens dat hebt dat je altijd maar opnieuw en opnieuw en opnieuw daarnaartoe wilt en dat je de rest van de wereld gewoon vergeet.

Luck (00:14:53) – Bedoel jij de gsm in zijn totaliteit? Niet alleen het gamen neem ik aan. Ik geef een heel lullig voorbeeld dat iedereen kent. Je krijgt een of andere ping op jouw gsm en je denkt direct iemand heeft men nodig. Is dat al voldoende?

Bart (00:15:07) – Ja, zo’n ping is een rechtstreekse injectie van dopamine. Net als een duimpje dat omhoog gaat als je iets hebt gepost op een of andere sociale media. Of iemand die zegt dat heb je goed gedaan. Maar nu krijg je eigenlijk constant de kans dat iemand jou sms’t of stel iemand stuurt je al een mail.

Bart (00:15:24) – Ik weet niet of je daar opgewonden van wordt. Dat je een mail binnenkrijgt. De meeste mensen niet. Maar je krijgt zo’n ping terwijl ik aan’t autorijden zij. Heb je dan toch niet de neiging om is te kijken?

Luck (00:15:34) – Oh ja absoluut.

Bart (00:15:36) – Dat dat komt zuiver door die dopamine.

Luck (00:15:38) – En dat heb ik nog niet gehad over het uh het aantal likes tellen. Je post een bericht en ik zie mensen die ouder zijn dan ik en ik ben 54, mensen gaan kijken om zal maar zeggen om de 10 minuten om te kijken hoeveel mensen het al gelijkt hebben. Dat begrijp ik niet.

Sven (00:15:54) – Heb je de documentaire The Social Dilemma gezien, Luck?

Luck (00:16:00) – Het is daarvoor gemaakt hé.

Sven (00:16:01) – Ja, dus, daar zit een heel team van psychologen en wetenschappers en zo achter met als doel het zo te creëren dat eigenlijk zoveel mogelijk dopamine geproduceerd wordt in de hersenen van de gsm gebruiker waardoor dat er een een bepaalde verslaving ontstaat. Ik denk dat dat momenteel de grootste verslaving is die er is. We komen eigenlijk van de tijd. Tenminste ik nog dat de zusters zeiden; je moet nu handen boven de dekens slapen. En dat had als bedoeling, je mag niet met piemeltje spelen. Want dat was geen natuurlijke manier van seksualiteit beleven. Seksualiteit., dat geeft ook endorfines en dopamine, ook op bepaalde momenten. En eigenlijk als je dat op een niet natuurlijke manier beleeft, dan ga je eigenlijk rechtstreeks die endorfines en dopamine maken. En dus daar begon met men mag niet masturberen. Dat was dan het verhaal vroeger, maar dat is dan overgaan met pornografie. En wat gebeurt er eigenlijk als ge naar pornografie kijkt? Je moet je lichaam eigenlijk bijna niet meer aanraken, want alles gaat rechtstreeks naar de hersenen. En zo is pornografie nu ook overgenomen door gaming, door telefoon apps, door likes op allerlei sociale media. Dus steeds meer wordt dat genuanceerder, geraffineerder en sociaal geaccepteerd. Als je vroeger of ja, allee, ik heb dat niet gedaan, maar stel dat je pornografie op het werk zou zien. En iemand zou u daarop betrappen. Ja, dat zou toch wel een probleem zijn. Terwijl als ge nu op een of andere social media op het werk zit, dan wordt dat eigenlijk geaccepteerd. Niet overal, maar daar wordt toch veel meer acceptatie. Maar eigenlijk hormonaal gezien werkt dat hetzelfde.

Luck (00:17:48) – Ze hebben allebei hetzelfde doel, namelijk die dopamine activeren, dat bedoel je?

Bart (00:17:51) – Wel, de games en de manieren dat momenteel mensen beloningen krijgen op allerlei manieren hebben inderdaad als doel om op een zeer geraffineerde manier dopamine vrij te stellen en met als enige doel verslavend te zijn.

Luck (00:18:06) – Beetje pijnlijk toch.

Sven (00:18:07) – Ik ben ook van mening dat dopamine verslavend is. Het is de stof waar we allemaal naar naar op zoek zijn, op een of andere manier en op welke manier. Dat je dat bekomt is, is voor iedereen anders. Da kan zijn via voeding waar ik het zo meteen nog wel eens graag moet over hebben, maar dat kan dan ook nog nog zijn. Bijvoorbeeld via sporten, want bij intensief sporten, bij runners high zoals die genoemd worden en zo. Dus als mensen heel intensief gaan sporten dan wordt er eigenlijk, heel dat lichaam zegt alles doet pijn. Dus je bent een beetje te ver aan het gaan. Dus wanneer men naar uitputting of in het rood gaat zoals men, dan zeg je dan zo dus heel hoge hartslagen. Dan wordt er als reactie daarop ook dopamine aangemaakt, gewoon omdat dat lichaam is een soort van stresssituatie. En als reactie op die stresssituatie wordt er dopamine aangemaakt en mensen geraken verslaafd of zoeken hun manier om aan dopamine te geraken. En dat kan via heel rare weken, dus dat kan ook via pijn en uitputting zijn dat er daar dopamine aangemaakt wordt. Ik denk bijvoorbeeld ook aan zaken zoals sigaretten en alcohol die verslavend zijn. Nu de eerste sigaret die dat je rookt daar is, daar is weinig lekkers aan om het dan zo te zeggen. Maar er wordt wel een bepaalde stof vrij gemaakt en dopamine gaat onder andere verhogen, dus je krijgt er een goed gevoel bij. Op gegeven moment ga je dat goed gevoel linken aan die smaak of die stof. En zo ontstaat verslaving en da’s een groot probleem. Dus dopamine hebben ze een keertje proeven gedaan bij ratten. Die konden kiezen, die konden op twee knopjes duwen. Een knopje was dopamine rechtstreeks en t andere knopje was voeding. Ja, ze bleven op het dopamine knopje duwen totdat ze van honger omkwamen. En dat zien we bijvoorbeeld bij drugsverslaafden ook. Dus drugsverslaafden zullen hun laatste geld gaan geven aan drugs in plaats van aan voeding. Gewoon omdat ja ze hebben die dopamine nodig.

Bart (00:20:02) – Ja, t is eigenlijk gekken, want dopamine is zelf zo’n fantastische stof, die is echt gemaakt om ons te motiveren. En zoals je zelf zei Sven, dopamine maak je ook vrij door de sporten, door sociale interacties, door plezante dingen samen te doen, door kicks te krijgen. Maar ja, dopamine heeft ook wel het nadeel dat t gemakkelijk kan gehackt worden. En een bekende hack natuurlijk is cocaïne. En cocaïne is dus eigenlijk een stof die de vrijstelling van dopamine stimuleert en de afbraak van dopamine tegelijkertijd remt. Met als gevolg dat je zolang mogelijk zoveel mogelijk dopamine hebt waar we dat haai gevoel hebt en dat gevoel hebt dat ge dat wilt hebben En dat is eigenlijk de gekende drugs waar mensen het vaak over hebben, maar heel veel vormen van drugs of dat dat nu gaat over morfine of roken of andere vormen van verslavingen zoals gokverslaving, eetverslaving, eigenlijk alle vormen van verslaving geven ons dopamine.

Luck (00:21:03) – Ik heb in mijn voorbereidingen ergens gevonden dat cocaïne de meest efficiënte van allemaal is als 1 de norm is. En daar horen gaming bij en daar hoort pornografie bij. Dan is uh cocaïne maal 2,5 qua efficiëntie, terwijl chocolade want dat kunnen ze hebben dus over hebben. Maar de helft is.

Bart (00:21:20) – Wel cocaïne werkt zeer agressief op die manier. Daarom dat mensen die cocaïne hebben gebruikt eigenlijk zo in overdrive gaan dat die zelfs een oververhitting kunnen krijgen van hun lichaam. Of dat die uh een tekort kunnen krijgen aan zuurstof in hun hart omdat hun hart zo hard gaat kloppen en ook de dag erop eigenlijk een enorme dip krijgen. Want hun lichaam moet de voorloper stoffen van dopamine terug gaan verzamelen, want alles is opgebruikt om terug een normale dosis te krijgen. En wat dat betreft is cocaïne zeer schadelijk omdat het eigenlijk juist heel veel dopamine vrij stelt en omdat het afbraak remt waardoor je langdurig die kick hebt, maar eigenlijk al je reserves opgebruikt.

Sven (00:22:04) – Ik kijk er nu ook nog heel even naar u dokters, relatine of ritaline zoals het in Nederland dan omschreven wordt. Als ik het goed voorheb is dat ook een amfetamine. Kan je me iets meer daarover vertellen?

Bart (00:22:15) – Wel, er zijn heel wat psychoactieve stoffen die in de geneeskunde gebruikt worden. Dat wil zeggen de stoffen die invloed hebben op onze hormonen of neurotransmitters. En degenen die je daarnet vertelde relatine doet dat ook. Wat doet dat eigenlijk? Dat gaat jou vrijstelling van dopamine op een bepaalde manier verhogen, maar ook stabiliseren waardoor je minder fluctuaties hebt. Waardoor de concentratie verhoogt en waardoor je die fluctuaties niet hebt. Die verstoring van je waakzaamheid, van je concentratie. Da’s eigenlijk een indirecte manier om een ziekte te proberen aan te pakken. Sommige mensen hebben dat echt nodig. Ik twijfel of dat echt wel in alle gevallen nodig is. Ik denk dat dat heel vaak wordt voorgeschreven. Uhm, ik denk ook dat de diagnose maar da’s een andere talk, ADHD. Vaak ook misbegrepen wordt of overroepen is. Maar inderdaad, relatine is een vorm van amfetamine die gegeven wordt voor mensen met ADHD en soms ook misbruikt wordt voor mensen zoals managers of mensen die studeren. Die durven dan ook soms amfetamines nemen. En amfetamines kunnen ook genomen worden om bijvoorbeeld af te vallen en daar wordt daar ook voor misbruikt. Dus eigenlijk t dopamine heeft zo’n groot effect op ons leven dat je ziet dat zelfs binnen de geneeskunde. D’r wordt gezocht naar een manier om dat toe te passen, om iemand een zo comfortabel mogelijk leven te geven.

Sven (00:23:48) – Nu, ik heb vroeger de diagnose ADHD gekregen en da’s heel, heel vroeger al, toen ik toen ik klein was, zijn mijn ouders op een gegeven moment met mij naar Leuven, naar het ziekenhuis gelopen. Met de vraag alstublieft help, want die slaapt absoluut niet. Veel huilen, veel van alles, zo van die zaken allemaal. En dat was toen al al. Ja toen bestond ADHD is er nog niet echt, maar maar toen was men daar voorstander van een hoop medicatie te gaan geven. Mijn ouders hebben dat gelukkig niet gedaan, dat was toen met met homeopathie opgelost, maar om nu dat lang verhaal kort te maken. Op een gegeven moment ik was een een jaar of of tien geleden en je spreekt met mijn ouders en het ging over ADHD hé. En ik zei van ja kijk en wanneer is mijn ADHD in dan eigenlijk onder controle gekomen en die bekeken mij die zei van ja niet he, je hebt dan nog. Ik heb mij dan laten testen terug als volwassenen. Ze hebben dan tal van testen gedaan, uh psychiaters en andere mensen. En ik kreeg nog altijd de diagnose ADHD. Ik zat in de hogeschool en dan hebben ze gezegd van ja we gaan eens een keer relatine. En dan dacht ik van oké, wat dat is die keer proberen de rilatine. Ik wil dus weten wat dat dat is. Dus ik nam dat en tot mijn verbazing kon ik dan uhm van t moment dat ik dat nam een boek lezen van van de eerste zin tot aan de laatste zin. Waar dat dat vroeger ja, dan was ik een paar woorden van elke zin en zo. Maar ja, bij mij was dat uh, als je als je dat gewoon bent ben je dat gewoon. T is. Mijn hersenen gingen ineens anders werken. Maar wat gebeurde er dan na een maandje ging dat effect weg en stelden ze voor van, we gaan de dosering verhogen. Ik was toen al wel bezig met met met gezondheid en voeding en en die dingen en ik voelde aan van dit is dit is het toch niet. Dus ik stopte d’rmee van de ene op de andere dag kwam even niet goed. Toen moest even iedereen en alleman uit de weg weggaan voor mij. Dat is dan na een weekje, veertien dagen is dat terug gestabiliseerd en genormaliseerd en toen kwam ik ineens na bepaalde zaken opzoeken. Bij bepaalde publicaties die zeiden van; bepaalde voedingsmiddelen kunnen ook bepaald gedrag zoals ADHD gaan veroorzaken of zelfs verergeren. En dan kwamen we bij de exorfines en exorfines zijn stoffen die in bepaalde voedingsmiddelen zitten, dus die we via onze voeding binnenkrijgen, maar op diezelfde receptoren in in onze hersenen gaan zitten en dus eigenlijk hetzelfde effect hebben. Dus ook ons datzelfde plezier en genot en datzelfde gevoel geven. En uh, waartoe ik kwam. Ik leerde van; in gluten zit een stoffen die dat glutamorfine heet. Dat is een exorfine. In melk zit casomorphin en dat zijn zo twee groten. En als ik dan ging kijken van ja wat was mijn lievelingseten vroeger dat was dat was boterham met kaas en dat waren pizza’s en lasagne en die zaken allemaal want daar kreeg ik een goed gevoel bij, dus ik moest dat hebben en ik denk dat veel mensen dat wel herkennen. En uh, wat gebeurde er? Uh ja, ik ging dat weglaten. Ik ging uh daar een aantal supplementen bijnemen om uh bepaalde receptoren te versterken in mijn hersenen en maandje later uh stond ik bij de psycholoog die dat met mij mee gediagnostiseerd had als zijnde ADHD’er en ik heb gezegd van kijk uh vergeet relatine Dit is voor mij veel sterker. En als ik nu tegen mensen zeg van ja kijk ik heb n ADHD en ik ben gediagnostiseerd met adhd dan kijken mensen soms raar naar mij want dan zeggen ze van allee, gij, dat kan toch niet? Jawel maar ik weet wat voor mij bepaalde voedingsmiddelen doen en waar dat ik dus dus die problemen heb en ik voel in mijn hersenen en mijn gedrag het verschil wanneer ik wel of geen gluten eet en wel of geen andere zaken eet. En ik kan het u zo zeggen geef mij een boterham met kaas en dan heb ik problemen om te stoppen met eten.

Bart (00:27:36) – Wel Sven, ik vind dat fantastisch hoe dat jij van je eigen ervaring toont dat eigenlijk jezelf oplossend vermogen veel groter is dan je dacht. Je hebt de diagnoze adhd gekregen en iedereen weet dat jij heel veel energie hebt want anders kan je niet zover fietsen. Je fietst heel veel. Jij eet heel gezond. Je hebt op een natuurlijke manier een evenwicht gevonden. Ja. En wat dat je ook toont is dat er eigenlijk heel veel… Dat endorfines en dopamine eigenlijk aan elkaar gerelateerd zijn. Dus mensen die gluten dus als brood graanproducten eten en mensen die dingen zoals melk producten en yoghurt enzovoort eten. Dat zijn eigenlijk nog de natuurlijke. Exorfines dat zijn dat. Dat noemen we troostvoeding. Troostvoeding is eigenlijk voeding die die endorfines bevat die ons een goed gevoel geven. Ja, maar wat dat eigenlijk, ij een beetje zorgen baart, is hetgeen we junk voedt noemen. Want junkfood betekent letterlijk verslavings voedsel en dat is eigenlijk tegenwoordig wordt dat een beetje gezien als normale voeding. En die junkfood heeft als doel ons verslaafd te maken. Dus dat wil zeggen die zit eigenlijk vol met stoffen die dezelfde werking hebben als troost voeding. Maar alleen als doel om ons verslaafd te maken. En dan zie je van die grote hamburgers ketens die dan beweren dat hun hun voedsel gezond is. En dan zie je dat de kinderen die zeggen ja, mogen wij daar niet naartoe? Want tis weekend enzovoort. En daar ben ik wel een beetje bezorgd om, want ik zie eigenlijk wat jij doet. Je hebt eigenlijk geleerd om op een zo natuurlijk mogelijke manier om te gaan met een diagnose die voor jou oncomfortabel was, die ADHD. En je hebt geleerd dat als jij kazenes en gluten gebruikt, dat die symptomen toenemen. En als jij er brood gebruikt, of melk of kaas, dan nemen die symptomen toe en als je daar mee stopt nemen die symptomen af. Ja, dat is eigenlijk een natuurlijke manier. Hoe dat je kan omgaan met hoe dat jij wat dat jij nodig hebt. En dat is eigenlijk hetgene dat we terug moeten leren wat dat wij zelf nodig hebben in ons leven. Hoeveel beweging heeft iemand nodig? Dat is heel verschillend voor u als tegenover mij bijvoorbeeld. Hoeveel? Welke voedsel stoffen zijn goed voor u? Sommige mensen eten meer vlees, andere mensen eten minder vlees of geen vlees. Hoeveel vis hebt u nodig Nu? We hebben allemaal meer vis nodig. Dat weten we, daar hebben we ‘t al over gehad. Ja, leren aanvoelen in plaats van gewoon ons door reclame of door andere mensen laten vertellen wat dat goed voor ons is. Niet alleen van voeding, niet alleen van beweging, maar ook van ja, hebt ge nu per se zon een gsm nodig? Hebt ge die games nodig? Moet ge per se naar t nieuws luisteren? Uh, wilt ge per se veel geld verdienen of in de sociale ladder? Dus sociale ladder is ook een valkuil van een verslaving. Zo hoog mogelijk op die ladder geraken. Dus heel uw leven slaaf zijn om toch maar een groter auto en een groot thuis te hebben. Dus dat is eigenlijk iets waar dat ja, heel veel van ons – ik ook – zijn ingetrapt en dat ons eigenlijk een een slaaf maakt om toch maar aan die dopamine te geraken. Want eigenlijk ze hebben nog altijd over t zelfde bezig.

Sven (00:30:39) – En zijn we zijn en we zijn ook allemaal verslaafd aan onze dopamine. Dus uh ik heb nog altijd ja ik ik moet ook nog sporten, ik heb sport nodig om mij goed te voelen en sporten en gewoon een klein beetje fietsen is niet voldoende. Dus dat moet aan een bepaalde intensiteit zijn. Om dat daar dan ja mijn dopamines uit komen. Heb ik dat niet, kan ik dat niet, ja dan dan is het moeilijk om uit de de kast te blijven waar al dat al het voedsel en al het snoep in staat h. En ik denk dat veel mensen dat hebben. We stoppen met roken en wat gebeurt er? Ja, dan eten we alles op wat we zien. Omdat dus eigenlijk ga je het ene vervangen door het andere neem ik aan?

Bart (00:31:13) – Ja, dat klopt. Uh, we hebben allemaal onze verslaving Alleen is het te truuk om te kiezen. Welke verslaving is het minst lichte of welke verslaving is goed? Want die dopamine, die hebben we allemaal nodig. Dat zit gewoon in ons. Maar zoeken van op welke manier dat wij daar mee kunnen omgaan. En ik denk dat jij dan op een heel goeie manier hebt gedaan.

Sven (00:31:31) – Ja, daar kan veel over gezegd worden. Ik heb het op een andere manier gedaan en zoals je zelf zegt van ja de ene verslaving is al iets ja meer sociaal aanvaard of minder schadelijk dan de andere. Ik ben blij dat ik in mijn jeugd sport heb gehad, want anders had het misschien een andere verslaving geweest. En ik heb alle andere verslavingen zoals alcohol, sigaretten en andere zaken altijd afgeweerd omdat ik wist van ja als ik daarmee begin, dan kan ik niet meer sporten en sporten was mijn drug en ik ben er ook weer ingegaan en te ver in gegaan om het zo te zeggen. Ik bedoel ik heb ik heb veertien operaties achter de rug als gevolg van sporten, dus we gaan niet meer zeggen dat dat mens sporten zo gezond was en ondanks alles toch nog blijven gaan zolang als het ging. Dat was mijn verslaving. Dus en dat is nog altijd mijn verslaving. Maar ik denk als ik dat niet had gehad dat ik dat ik andere had gehad en dan is het zaak van ja van van daar. Ja ik denk bewust van te zijn. Ik ben mij van heel veel zaken bewust. Ik weet ook dat als ik stress heb of als het moeilijk is of als ik ja moet moet ontspannen. Dan ga ik bewust naar de kast of dan ga ik bewust een pizza bestellen met alles op en dan en dan uh dan weet ik van ok ik ga dit nu eten en dat gaat mijn goed gevoel geven. Ik heb geen honger maar ik wil nu die pizza eten omdat ik me slecht voel. Ik ga bewust die pizza eten, maar ik maak met mezelf wel de deal van ok, maar morgen is het terug gedaan en ik zeg en ik meen dat ook tegen mensen die dat dan bij mij komen zien geeft. Kijk als je t doet dan doe je meteen goed. Je moet niet proberen van karakter te hebben en karakter te hebben, want op een gegeven moment ontploft toch alles. En dan eet je alles in één keer op, dus je kan beter gewoon ook alles in één keer. Doe het goed, gun jezelf dat en zeg maar met voor jezelf de afspraak van en vanaf morgen is het dan terug in orde. Ik gun mezelf nu dit als stress remmer om het dan zo te zeggen voor een goed gevoel te geven. Maar vanaf morgen gaan we terug op een andere manier.

Bart (00:33:22) – Ja dat is toch een. Dat is zo een eerlijke compensatie dat je jezelf geeft. Ik heb mijn eigen manier om met mijn dopamine aan op te gaan. Waar ik vooral heel veel heel gelukkig van word is als patiënten gelukkig zijn. Als mensen bij mij komen en die gaan naar buiten en zeggen dank u. Ik heb een goei gesprek gehad en die komen terug en die zijn echt gelukkig en die sturen ook nog andere patiënten omdat ze zo gelukkig zijn bij mij. Ja dan schiet men een dopamine naar het plafond en ik heb daar zelfs een eigen trucje voor. Dat is niet van mij. Dat trucje heb ik natuurlijk ook geleerd, maar d’r is een heel geheime formule en die heet Dank u gewoon t woord. Alleen de woorden dank u zeggen, dat doet al dopamine stijgen, zowel bij degene die daar zegt als diegene die dat ontvangt. Dus als ge thuis met andere mensen samenwoont en je zegt zo voor iets dat ge krijgt, of gewoon dank u dat gij er zijt, dank u dat ge mij wakker wordt. Dat zijn trucjes dat wij thuis gebruiken. En naar buiten komen en ah, dank u dat de zon schijnt? En dank u dat het nu eens mag regenen. Gewoon dankbaar zijn en dat gewoon zeggen. Dat is eigenlijk heel simpel. En op die manier leren leven, dat is bewustzijn. En t is dat bewustzijn dat wij proberen te promoten. Die kleine dingetjes die ook verslavend kunnen zijn, verslavend om te smilen en een knipoog te geven. Als er patiënten bij mij zitten dan zitten er een kleine bij, die zit zo naar mij te kijken terwijl de mama aan’t vertellen is. Ge geeft je zo ne keer nen knipoog. Ge ziet die direct. Ge ziet hier direct zo glunderen en hé, dat is eigenlijk of iemand die uh ja ge, ge moet iemand in slaap doen voor een schouder in de kom te tekenen die zijn wat bang in ge ze gelegd, gewoon uw hand erop gezicht. ‘T Is direct voorbij want ge doet daar keigoed.

Sven (00:34:58) – Ik dacht dat je dan eerst morfine gaf.

Bart (00:35:02) – Ja, ja, da’s weer een andere. Da’s weer een ander verhaal. Maar dus eigenlijk. Woorden zijn ook heel sterke manieren of kleine gebaren zijn heel sterke manieren om om dopamine te maken. En dat vind ik eigenlijk wel een hele belangrijke. Dat is voor mij een manier om vriendelijk te zijn, lief te zijn en om mensen gewoon goeiendag te zeggen. Als ik ‘s morgens mijn kippen eten geef, dan zeg ik zelfs: Dag dames, goeiemorgen! En als haan er bij loop: dag meneer. Dat is eigenlijk heel stom en ge kunt zeggen ja, die een dokter, die is wel een beetje gek aan t doen, maar da’s mijn manier om eigenlijk gelukkig te zijn. Ge hoeft daar niet altijd chocolade voor te eten of andere dingen voor te eten of ne film voor te kijken of zo. Gewoon genieten van den dag en dat geeft ook dopamine.

Luck (00:35:49) – Dank u wel haan voor de lekkere eieren.

Bart (00:35:54) – Ja, da’s wel grappig, we zagen eigenlijk deze week in de winkel dat er op een doosje van de van de eieren stond. Kippen van hennen. Ja, we dachten we. We hadden direct zo’n discussie daarover. Ah, zou dat een gender discussie zijn onder de kippen ofzo? Om de mensen te overtuigen dat deze kippen echt wel van hennen zijn. Ja, da’s wel ja, dat zijn van die onnozel grapjes. Maar inderdaad, ge ziet in de winkel zoiets staan en je dat dat dat triggert u wel. Maar gewoon dank u zeggen. Ja, dank u dat je er bent.

Luck (00:36:25) – Heren, ik zou toch nog eens de vraag willen stellen of wij deze een ellenlange lijst van verslavingen, want ik heb je gevolgd wat allemaal dopamine geeft en het gaat van zoetigheid naar verslavings voedsel, gaming, pornografie, roken, alcohol, seks. Daar hadden we het over. Drugs. Pijn en uitputting. De sociale ladder. Het is een hele lange lijst. Ik ben ervan overtuigd dat elke luisteraar zich hier wel ergens in herkent. Ik wil toch tot de vraag van elke podcast komen. Kunnen wij dit bijvoorbeeld aan de hand van voeding stimuleren of bewerkstelligen zoals jij het met de boterham met de kaas hebt gedaan? Zijn er nog mogelijkheden?

Sven (00:36:58) – Wel ja. Kijk, ik denk in mijn mening als we dan over voeding hebben. Uh voeding is één van de oorzaken waardoor dat je een vorm van van dopamine resistentie kan krijgen en daarmee bedoel ik. Kijk, je bent constant, we zijn nu constant door allerlei middelen, maar ik heb nu even over voeding, dus ‘t is alle dagen staan we op en wat eten we als ik vraag aan mensen; wat eet je? Ja we eten wat we lekker vinden en lekker dus is gewoon weer een ander woord voor beloning. Dus we zijn constant; waarom eet een kind ’s morgens die boterham met choco? En en waarom geef je dat uh, je kind een koek mee naar naar school? Ah ja, beloning als je zegt ik neem die koek weg en ik geef je van die een wortel mee. Ja, is meteen ruzie, want die wortel gaat geen beloning geven, want daar zitten die stoffen niet in. En wat krijg je? Je krijgt eigenlijk. Wat wordt er straks gezegd? Heb een overstimulatie waardoor je altijd meer wil. Je gaat receptoren en zoals bij een insulineresistentie kan je ook een dopamine resistentie gaan krijgen. Dus je gaat die receptoren stuk maken waardoor dat dat minder goed werkt en wij altijd maar meer en meer nodig hebt om hetzelfde gevoel te krijgen. En als je dat dopamine resistent wordt of of dopamine problemen krijgt gewoon al door middel van voeding, ja dan hebben we al die andere zaken, al die andere verslavingen die dat dan ook weer. Dus dan wel op onze gsm krijgen om op die manier nog dopamine binnen te krijgen. En en zo zijn we alles naar mijn mening op een hoop aan het gooien. Dus bij mij begint heel de problematiek van van de dopamine is als we dan van het voeding kijken van ja laat de exorfines al weg en die exorfines gaat niet bij iedereen hetzelfde effect uh geven. Dus bij mij had dat heel groot effect en heeft dat nog altijd een heel groot effect. Ik weet ook dat dat niet bij iedereen zo is, maar je moet wel weten dat dus die exorfines daar wel in zitten. In de gluten en in de kasines, dus in de in de melkproducten. En dat ook zaken zoals dingen die dat heel zoet waar heel veel suiker in zit, dat die ook dopamine gaan stimuleren, dat alcohol en zo ook van die zaken allemaal wat doen. Dus als we elke keer daarmee gaan die gaan overdrijven, daar een probleem mee creëren waardoor we altijd meer, meer, meer uh gaan moeten. Dus door die zaken weg te laten en voor natuurlijke voeding te gaan kiezen waar dat dan die die stoffen niet in zitten ga je op die manier en want het goeie nieuws is heel veel dingen kunnen hersteld worden. Dat lichaam is is fantastisch in zaken herstellen. Je kan zaken herstellen, maar dan moet je wel de de de prikkel het de overstimulatie gaan wegnemen. En soms zelfs helemaal wegnemen. Want wanneer je eventjes volledig zonder zit, ja, dan zegt een lichaam ineens van oef, wat gebeurt er hier? En dan? Dan kan dus zaken hersteld worden. En daarom dat bijvoorbeeld je hebt, als het dan gaat over bijvoorbeeld gaming en telefoon. Je hebt nu al kampen waar dat mensen en kinderen naartoe kunnen gaan. En wat is dan zeggen van ja nee Gebeurt die gsm een hele dag weg, een hele dag buitenspelen en andere zaken doen en je mag nog 1 uurtje per dag, dan neem je daar dat al weg waardoor dat die hersencellen dan gaan zeggen van oei ineens is t minder van onze verslaving stof of van t van hetgeen wat onze verslaving geeft. Ok en dan gaan we terug daar. Bijvoorbeeld in China hebben ze nu onlangs de wet gestemd dat kinderen onder de achttien jaar maar maximum 2.00u per dag met hun gsm mogen bezig zijn om dus verslavingen gaan tegen te gaan. Ik weet niet of dat dat een goed idee is om dat dat door een overheid te laten reguleren. Aan de andere kant ja, als we met de maatschappij zitten die dat uh heel veel verslavingen heeft, ja daar moet misschien ook eens over gesproken worden.

Bart (00:40:22) – Je Sven dat is heel duidelijk op de manier dat je dat zegt. Wat kan ik dat nu nog aan toevoegen? En ik denk voor mij voor mij is het belangrijk dat er een evenwicht is in t leven. En dat evenwicht dat ontstaat door onze andere hormonen niet te vergeten, want we hebben het nu vooral gaat over de endorfines en de dopamine. Dat zijn de meest verslavende kortwerkende hormonen of signaalstoffen dat we maken. Maar daar zijn er twee die we vergeten zijn, die tenminste nu niet over de podcast gaan, maar die we vaak vergeten als we verslaafd zijn. En dat is eigenlijk onze serotonine en dat is onze oxytocine. En serotonine, dat is eigenlijk een tragere, rustige signaalstoffen waar dat je goed wakker van bent. Wat dat je bij sociaal contact bij hebt, waarbij je een goeie hierarchie duidelijkheid over wie wie is. Maar oxytocine, dat is de stof die vrijkomt bij knuffels geven, bij glimlachen naar elkaar. Uh, lief zijn voor elkaar. Kinderen zien, dieren zien en je moet eens kijken op de sociale media hoeveel filmpjes dat er gaan over over kleine katjes en kleine hondjes en zo. Dat is de honger naar oxytocine dat mensen hebben. Bij mij is de balans belangrijk, dus wat ik altijd aanraad aan de mensen is geef zoveel mogelijk knuffels aan elkaar, zorg dat je elkaar graag zie en kijk en glimlach naar elkaar zodanig dat er een balans komt. Als ge bij elkaar zit zit dat nu op die gsm te kijken Als je aan het eten zijt. Zij kijkt niet op die gsm maar kijkt naar elkaar en praat dus over rustige dingen. Praat niet over de oorlog of over gepolariseerde zaken, maar de vraag gewoon is hoe voelt u vandaag? Dus dat zijn dat die een balans vinden in hun leven is volgens mij ook een heel belangrijke vorm of manier om te kunnen genezen. Als we dan praten over ziek zijn, als zijnde we zijn allemaal dopamine verslaafd, hoe kunnen we dan genezen? Wel, dat is een balans vinden.

Sven (00:42:13) – Ik zou zeggen ik ik zou graag afsluiten van deze toch wel een lange aflevering met een dopamine stoot. En ik zal iets ze dan uitspreken. Dus ik zou zeggen. Bedankt dokter voor deze aflevering en bedankt Luck dat jij er ook weer bij was.

Luck (00:42:27) – Ik heb een hele grote Mickey Mouse oren genoten van wat jullie verteld hebben en jouw leuze die je al heel lang vertelt. Sven als t feest is, is feest. Die hebben durf ik mij nog maar al de nieuwe dingen die ik vandaag gehoord heb. Dank u wel daarvoor, heren.

Bart (00:42:41) – Bedankt!